Ο δικός μου μικρός πλανήτης
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στον
Βόλο. Η επαφή μου με τα βιομηχανικά κατάλοιπα ήταν αναπόφευκτη, καθώς ο Βόλος
αποτελεί μια πόλη της οποίας η σύγχρονη ανάπτυξη οφείλεται στην παράλληλη
ανάπτυξη της βιομηχανία της1. Το σημερινό αστικό τοπίο συντηρεί μέσα
του ένα ψηφιδωτό από βιομηχανικά κελύφη τα οποία πλέον παραμένουν ανενεργά όχι
ωστόσο «κενά». Πέραν των (περισσότερο ή λιγότερο επιτυχημένα) αξιοποιημένων
εγκαταστάσεων οι οποίες στεγάζουν πια πολιτιστικές λειτουργίες, εκπαιδευτήρια,
δημόσιες υπηρεσίες, χώρους αναψυχής ή καταλήψεις2 είναι αρκετά και
αυτά τα οποία παραμένουν άνευ χρήσης (επίσημης η καθιδρυμένης τουλάχιστον). Τα
κτίρια ωστόσο αυτά δεν κατατάσσονται μαζί με το κοινό κτιριακό απόθεμα της
πόλης· αποτελούν φορείς συλλογικής και ατομικής μνήμης, τεκμήρια της ιστορίας
της περιοχής ενώ νομίζω πως η αξιοποίηση τους ξεχωρίζει λόγω ενός ιδιαίτερου
ενδιαφέροντος.
Το
προσωπικό αυτό ενδιαφέρον3 είναι που με οδήγησε στο να επιλέξω ως
περιοχή επέμβασης της διπλωματικής μου ένα τέτοιον τόπο. Ίσως φταίει που ο
παππούς μου δούλεψε για ένα διάστημα σε ένα από αυτά τα εργοστάσια, ίσως φταίει
που επί μια τουλάχιστον δεκαετία από τότε που άρχισα να αντιλαμβάνομαι τον
κόσμο με είχε φάει η περιέργεια να δω τι υπήρχε πίσω από εκείνο τον ψηλό
πέτρινο τοίχο πλάι στον Κραυσίδωνα 4, ίσως είναι τα συναισθήματα που
γεννιούνται όταν σκέφτομαι πως μια άλλοτε θριαμβεύουσα μηχανή, μια τέλεια
γραμμή παραγωγής κατέληξε σήμερα να ομοιάζει με μια «bachelor machine», μια
μηχανή χωρίς σκοπό που συχνά δεν δέχεται ούτε την συμπάθεια προς τον δίχως
επιλογή εργένη. Είναι που μου αρέσει η αίσθηση και η αισθητική της φθοράς γιατί
λειτουργεί ως προβολή του χρόνου στην ύλη, με συνδέει με το παρελθόν και με
ωθεί να φανταστώ την πορεία από το χθες στο σήμερα. Ήταν μάλλον αδήριτη η επιλογή ενός βιομηχανικού κατάλοιπου ως
περιοχή μελέτης.
Το υλικό επιμένει.
Οι πέτρες είναι εκεί, και κάποια δοκάρια της στέγης
σαν να καρφώθηκαν χτες.
Και η φυσική φθορά επιμένει.
Κάποια φυτά φύτρωσαν στο πιο ψηλό σημείο,
εκεί που δεν υπάρχει πρόσβαση για τον άνθρωπο πια.
Η καπνοδόχος στέκει στη θέση της, θα ‘θελα να την δω
να καπνίζει για λίγο.
Τα μεταλλικά μηχανήματα μάλλον έλιωσαν σε κάποιο
καζάνι,
ίσως βρίσκονται πιο κοντά από ότι νομίζω.
1_Σημαντικός παράγοντας είναι η
εισροή προσφύγων την δεκαετία του 20’ (συνολικά 13.773) οι οποίοι αποτελούν ένα
ισχυρό εργατικό δυναμικό. Ευνοϊκή ρύθμιση αποτελεί και ο νόμος 2948/1922 περί
προαγωγής της βιομηχανίας. Τις επόμενες δεκαετίες θα οργανωθεί ένα εκτενές
δίκτυο βιομηχανικών εγκαταστάσεων, σε όλη την πόλη· την δεκαετία του 30’
μάλιστα ο Βόλος κατακτά την δεύτερη θέση στην καπνοβιομηχανία και τα εργοστάσια
εριουργίας. Στη συνέχεια η βιομηχανία, όπως και ο αστικός ιστός, δέχεται συνεχή
πλήγματα αφενός λόγω της δυσχερούς οικονομικής κατάστασης και των καταστροφών
που προκάλεσε ο πόλεμος και αφετέρου λόγω των επάλληλων φυσικών καταστροφών. Στις
παραπάνω δυσμενείς συνθήκες έρχονται να προστεθούν αποφάσεις που θα
υποβαθμίσουν την αξία της πόλης ως συγκοινωνιακού και εμπορικού κόμβου της
κεντρικής Ελλάδας (απαξίωση τοπικού σιδηροδρομικού δικτύου, αδυναμία
ολοκλήρωσης λιμενικών έργων κλπ). Την δεκαετία του 60’ ο Βόλος έχει συγκροτήσει
ένα τελείως διαφορετικό πρόσωπο αφού από την απελευθέρωση και μετά η αστική
ανάπτυξη και η αύξηση του πληθυσμού είναι συνεχής. Το 62’ αναγνωρίζεται η ανάγκη για
αναδιαμόρφωση της βιομηχανίας και η πόλη επιλέγεται μαζί με άλλες τέσσερις
πόλεις ώστε να αποκτήσει οργανωμένη βιομηχανική περιοχή· η μελέτη ολοκληρώνεται
το 67’ από το γραφείο Δοξιάδη. Από την στιγμή αυτή η παρουσία της βιομηχανίας
μέσα στον αστικό ιστό είναι συνεχώς μειούμενη. Την δεκαετία του 80’ διακόπτουν
την λειτουργία τους και τα τελευταία εργοστάσια εντός της πόλης και έτσι η πόλη
κληρονομεί ένα μωσαϊκό εγκαταστάσεων αποτελούμενο από 52 διάσπαρτες μονάδες. (πηγές:
>Βόλος: Πορτραίτο της πόλης τον 19ο και 20ο αιώνα, Βίλμα Χαστάογλου 2002. >Τα
βιομηχανικά κτήρια του Βόλου. Αρχιτεκτονική καταγωγή και πολεοδομικός ρόλος, Κωστής
Αδαμάκης)
Φτάνοντας στο σήμερα η ισχυρή αλληλεπίδραση
βιομηχανικών και αστικών/οικονομικών διεργασιών πιστεύω πως συνεχίζει να
υφίσταται, έχοντας ωστόσο εκλάβει μια καθοδική πλέον πορεία. Η σημερινή
δυσεπίλυτη κατάσταση του Βόλου, και των πολιτών, οφείλεται κατά ένα μέρος στην
κάθε άλλο παρά ανθούσα βιομηχανία, όπως αυτή εμφανίζεται στο σύνολο της χώρας
φυσικά…
2_Αν η κατάληψη δεν εμπίπτει σε μια
από τις προηγούμενες κατηγορίες…
3_ Πολλές φορές δεν
θα ήμουν υπερβολικός αν το χαρακτήριζα εμμονή
4_Αναφέρομαι στο Μεταξουργείο το
οποίο σήμερα, μετά την αποκάλυψη – το γκρέμισμα του τοίχου, με την αξιοποίηση
του δήμου φιλοξενεί πολιτιστικές χρήσεις και χώρους αναψυχής
I was born and raised in
Volos. My early contact with industrial
remnants was inevitable,
since Volos is a city whose
modern development is due to
the parallel development of its industry 1 . The current
urban landscape preserves
within it a mosaic of industrial shells
that remain inactive though not "empty."
Apart from the (more or
less successfully) exploited
facilities which house cultural functions, schools, public services, leisure or squats2 there are those
that remain without use (at least official or formal). The buildings, however, cannot be grouped with the common building stock of the city;
they constitute carriers of collective and individual memory,
documents of the history of
the area and I think that their utilization stands out due to
a particular interest.
This personnel interest3 is what led me
to choose as an area of intervention for my thesis project such
a place. Perhaps it is to blame the fact that my grandfather worked for a time in one of
these factories, perhaps its to blame the fact that for
at least a decade since I began
to understand the world I was really curious to see what lied behind that tall
stone wall beside Krafsidona river 4, perhaps
it’s the feeling I get when I think
that a formerly triumphant machine, a perfect
production line came today to
resemble a «bachelor machine»,
a machine without a purpose which
often does not accept even the sympathy towards the no-choice-bachelor.
It’s that I like the feel and aesthetics of decay because it functions as a projection of time on material,
linking me with the past and leading me to imagine the
path from past to present.
It was rather a dire choice of an industrial residue as the study area.
The material persists.
The stones are there, and some of the roof beams look as if they were nailed yesterday.
The natural decay persists too.
Some plants grew at the highest point,
where there is no access for humans anymore.
The chimney stands in place, I'd like to see it smoke for a while.
The metal machines probably melted in a cauldron,
perhaps they are closer than I think.
The stones are there, and some of the roof beams look as if they were nailed yesterday.
The natural decay persists too.
Some plants grew at the highest point,
where there is no access for humans anymore.
The chimney stands in place, I'd like to see it smoke for a while.
The metal machines probably melted in a cauldron,
perhaps they are closer than I think.
1_An
important factor is the influx of refugees in the decade of 20 '(total 13,773)
who form a strong workforce. Favourable regulation is the law 2948/1922 concerning
the promotion of industry. The following decades an extensive network of
industrial facilities is going to be developed throughout
the city; in the 30s Volos
actually conquers the second place in the tobacco industry and wool factories. Then
both the industry and the urban fabric, receives sustained
attacks both because of the difficult economic situation and the destruction
caused by the war as well as because of the successive natural disasters. In
these adverse conditions come to be added
decisions that degrade the value of the city as a transportation and commercial
hub of central Greece
(depreciation of local rail network, failure to complete projects for the port
etc). In the 60s 'Volos
has set up a completely different image; since the liberation the urban
development and population growth is continuous. In 62 the need for reshaping of the industry gets
recognised and the city is chosen along with four other cities to get an organized
industrial area; the study is completed in 67 by Doxiadis office. From this
moment the industry presence within the urban fabric is constantly diminishing.
In th 80s the last factories in the city close down so the city inherits a
mosaic of facilities consisting of 52 scattered units. (sources:> Volos: Portrait of the City in the 19th and 20th century,
Wilma Chastaoglou 2002.> The industrial buildings of Volos. Ancestral architecture and urban role,
Kostis Adamakis)
2_If the squat does not fall into one of the above categories...
3_Many times I would not be excessive if I characterized it as obsession…
4_I refer to Metaxourghio (silk mill) which today, after the revelation - the demolition of the wall, hosts cultural and recreational uses as the result of its exploitation by the municipality.
2_If the squat does not fall into one of the above categories...
3_Many times I would not be excessive if I characterized it as obsession…
4_I refer to Metaxourghio (silk mill) which today, after the revelation - the demolition of the wall, hosts cultural and recreational uses as the result of its exploitation by the municipality.
